Naruszenie praw autorskich
Używając zdjęć bez zgody autora, nie zdajemy sobie sprawy jakie mogą być tego konsekwencje powodujące naruszenie praw autorskich i majątkowych. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych wymienia autorskie:
- prawa osobiste, które są niezbywalne i nie podlegają zrzeczeniu się
- prawa majątkowe, które mogą być przekazane
Prawa autorskie osobiste określić można jako więź twórcy z swoim dziełem i zgodnie z art. 16 ustawy:
„autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:
- autorstwa utworu;
- oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
- nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
- decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu”
Bardzo często zdarza się, że osoby trzecie używają zdjęć nie oznaczając autora, np poprzez podpisanie zdjęcia imieniem i nazwiskiem. Takie działanie jest naruszeniem osobistych praw autorskich.
Należy także wspomnieć, że co do zasady nie można zrzec się praw autorskich, ale można powstrzymać się od ich wykonywania. Taka sytuacja powinna być uregulowana w umowie między stromi.
Czym jest integralność utworu?Definicji integralność utworu nie odnajdziemy w przepisach prawa. Przyjąć można, że jest to uprawnienie twórcy, które chronią formę i treść jego utworu. Odnaleźć możemy to w art. 16 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania. Wynika, że nikt bez zgody autora, nikt nie może wprowadzać do jego dzieła żadnych zmian.
Kiedy można edytować dzieło?Można wprowadzać takie zmiany, gdy twórca wyrazi na to zgodę. Jeśli zgody takiej nie ma, jedyny wyjątek przewiduje art. 49 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który stanowi, że następca prawny, choćby nabył całość autorskich praw majątkowych, nie może, bez zgody twórcy, czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić.
Konsekwencje naruszenia praw autorskich osobistych
Zgodnie z treścią art. 78 ust.1 ustawy, twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, ma prawo wystąpić z roszczeniem o zaniechanie tego działania. Jeśli do naruszenia już doszło, ponadto może wystąpić z dodatkowym roszczeniem wzywającym do wykonania czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. W praktyce mogą to być publiczne przeprosiny w określonej formie i treści.
Prawa autorskie twórcy nie są ograniczane czasowo, oznacza to, że ich ochrona może być kontynuowana po śmierci twórcy. Podmiotami uprawnionymi do tego mogą być: małżonek, zstępni, rodzice czy rodzeństwo.
Przeprosiny są jednym z środków usunięcia skutków naruszeń. Możliwe jest także zadośćuczynienie dla autora dzieła. Sądy wielokrotnie wypowiadały się w tym temacie stwierdzając, że o rozmiarze zadośćuczynienia nie decydują możliwości finansowe naruszyciela, ale rozmiar i zakres doznanej krzywdy moralnej. Sama zaś „kwota zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę nie może być symboliczna, musi mieć charakter kompensacyjny i musi spełniać funkcje represyjną wobec sprawcy naruszenia, a jej wysokość winna mieć zindywidualizowany charakter”- Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13 lipca 2007r. I ACa 439/07.
Ochrona praw autorskich majątkowych
Prawa majątkowe reguluje art. 17 pr. aut., zgodnie z którym „jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”.
Ochrona może zaistnieć w strefie prawa cywilnego i karnego. Należy wskazać, że odpowiedzialność za naruszenie praw autorskich jest ukształtowana bardzo restrykcyjnie. Oznacza to, odpowiedzialność powstaje poprzez sam fakt wkroczenia w strefę praw autorskich i nie jest, co ważne, zależna od winy lub braku winy sprawcy. W praktyce, obrona , że naruszający prawo majątkowe dołożył szczególnej staranności w celu np. znalezienia autora czy nawiązania z nim współpracy nie ma zastosowania. Tak samo stwierdzenia, że nie miał możliwości kontaktu z autorem.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 pr. aut. „uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
- zaniechania naruszania;
- usunięcia skutków naruszenia;
- naprawienia wyrządzonej szkody
- wydania uzyskanych korzyści”.
Na mocy bowiem art. 79 ust. 2 pr. autorskiego twórca może się domagać:
- jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części, albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd;
- zapłaty przez osobę, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, odpowiedniej sumy pieniężnej.
O odpowiedzialności karnej mówi art. 115. ustawy:
1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Dlatego warto się zastanowić czy opłaca się używać zdjęć bez zgody autora czy np: dodawać do zdjęcia swoje dane lub umieszczać na zdjęciu adres swojej strony internetowej.
Wpis przedstawia podstawowe informacje dotyczące naruszeń praw autorskich i majątkowych. Każda sprawa jest indywidualna, i tak należy ją rozpatrywać. Doradzam udanie się do adwokata lub radcy prawnego zajmującego się prawem autorskim, który doradzi w razie powstania wątpliwości lub nawet będzie reprezentował autora w sytuacji naruszenia jego praw.
